Panorámica dun miradoiro

A Cova soporta o paso do tempo prendida dunha ladeira. Cun desnivel medio que rolda o 30%, a verticalidade define a paisaxe e condiciona por completo a forma de habitala. Inevitablemente, a vida aquí transcorre en vertical. Camíñase en vertical, trabállase en vertical e gózase en vertical da vertical paisaxe. A un lado o abismo e ao outro unha costa infinita.

Aldeas, hortas, bosques, viñedos e camiños descólganse cara ao Miño en desordenada sucesión, chegando a desafiar a Lei da Gravidade. A maxia desta bucólica estampa sostense grazas a unha aparatosa e robusta rede de muros de contención que cobre a ribeira e a salva de precipitarse ás augas. A peculiar beleza da Cova non sería posible sen o extraordinario esforzo que implica facer habitable a verticalidade desta terra. Esa verticalidade, ademais de embelecer, permite gozar mellor da beleza da contorna, xa que converte ao territorio nun inmenso miradoiro natural. E como pano de fondo inalterable dese escenario, O Cabo do Mundo. O máis soado dos meandros dos cañóns do Miño e imaxe iconográfica da Ribeira Sacra, levántase impoñente alén das augas do Miño e exerce de testemuña omnipresente de todo o que ocorre na Cova. 

 
Foi testemuña da ilusión con que Baldomero Moure empezou a traballar as viñas nos anos 30, cando regresou de Cuba, e tamén de como o seu fillo José, Pepe de Cuñas para os que o coñeceron, fundou a adega en 1958. Hoxe en día, cando faltan poucos anos para que se cumpra o século de relación entre a familia Moure e A Cova, é testemuña de como a cuarta xeración de adegueiros, José, Miguel, Paloma e Adrián, bisnetos de Baldomero e netos de Pepe, encaran o século XXI coa mesma ilusión e paixón que os seus proxenitores.  

Adegas Moure atópase a uns 200 metros de altura sobre as augas do Miño. Eses 200 metros sálvanse en pouco máis de 500 metros de descenso, o que deixa un desnivel medio que rolda o 40%. Os bancais que se estenden aos pés da aldea de Cuñas, permiten unha panorámica ampla e despexada de toda a contorna. Ese é un dos motivos que atrae aos visitantes. O outro, é que, cada vez máis, o viño da Ribeira Sacra, é tendencia.  
 
Para José, “ano tras ano, os viños da Ribeira Sacra empezaron a saír en publicacións locais, rexionais, nacionais e internacionais e empezou a verse como unha das zonas máis prometedoras para producir viños de alta calidade. O nome “Ribeira Sacra” empeza a ser recoñecido. Ao mesmo tempo, o turismo local de Galicia descobre as nosas paisaxes. As adegas (e hostalería) invisten e adáptanse ao enoturismo, favorecendo que cada ano visítenos máis xente”. Xente desexosa de coñecer este paraíso de primeira man, buscando a foto máis espectacular desde o terraplén máis empinado, desde un vertixinoso muro ou, en moitas ocasións, desde as propias viñas. Pode resultar chocante atoparche a estraños na túa propiedade en busca da panorámica perfecta, pero é algo ao que un afaise e que ata pode resultar satisfactorio. Adrián explícao: “a verdade, parécenos agradable que veña xente ata aquí, fainos sentir orgullosos. O turismo, por agora, non é tan masivo como para xerar prexuízos; é un turismo responsable e sostible, que dá un pouco de vida ao pobo e que se agradece economicamente. Axuda á zona. Afecta un pouco ao noso traballo nos viñedos e na adega algunhas veces, pero nada que non se poida soportar cuns simples axustes”.

Eses axustes, á vista do crecente interese que levanta este pequeno recuncho do mundo, sobre todo desde a súa candidatura a Patrimonio da Humanidade, pasaban por ampliar as instalacións para dispoñer de máis espazo. Entre todos os lugares posibles para levar a cabo esta obra, escolleron un moi especial. Adrián explícanos que nese lugar “estaba o bancal con tódalas árbores froiteiras e o depósito de auga. Iamos coller cereixas ou a sentarnos encima do depósito, que xa nos gustaba moito a vista …" Entender que ter a propiedade dunhas terras non implica ter tamén a exclusividade sobre as súas vistas e que, en certo xeito, é case unha obrigación permitir que calquera que o desexe poida gozar dos encantos que poida posuír calquera lugar, condicionou en gran medida esta elección. Ademais, o lugar, aínda que máis “de andar por casa”, sempre fora xa un miradoiro.   
 
Ese lugar, escenario de tantos recordos para toda a familia, estaba predestinado a converterse nun “espazo aberto, adaptable, multifunción... un espazo composto por varios espazos e que permitise adaptalo a calquera actividade, desde unha cata ata un concerto. Ademais, tiña que ser exterior para permitir que calquera puidese visitalo en calquera momento”, segundo explica Paloma, irmá de Adrián. Pero non só iso; a nova construción debería integrarse na contorna inmediata e na paisaxe circundante e seguir os principios de economía de medios e sustentabilidade que representan a Adegas Moure. Sen dúbida, un complicado traballo de “arquitectura heroica”.

Un pouco por casualidade, que é como suceden normalmente as cousas importantes, os irmáns Óscar e Iván Andrés Quintela perfiláronse como candidatos a levar a cabo este proxecto. Arrokabe arquitectos, o estudo que ambos dirixen en Santiago de Compostela, está especializado en construción en madeira, eficiencia enerxética e rehabilitación, e os seus traballos caracterízanse por adaptarse dun modo excepcional tanto á contorna natural e material preexistente, como á súa etnografía e cultura.  
 
O equipo de Adegas Moure quedou cativado polo entusiasmo dos arquitectos, así como pola súa visión e concepto, completamente acorde coas ideas da adega. “Foi un tándem que funcionou desde o primeiro día”. A mesma opinión teñen os irmáns Andrés Quintela: “Non podiamos dar con mellores clientes; con criterio, con sensibilidade, cultos e respectuosos co seu territorio. Ademais, valoraron e confiaron no noso traballo ao longo de todo o proceso. Creo que, cada un na súa disciplina, compartimos discurso e opinión sobre en que mundo vivimos, en cal nos gustaría vivir e cal debería ser o camiño para ir nesa dirección”. Tras unhas cantas entrevistas e visitas á adega, as ideas empezaron a plasmarse en bosquexos.  
 
A parcela escollida consta dun pequeno espazo na marxe da estrada e a parte correspondente do primeiro bancal, situado inmediatamente debaixo. Obviamente, o máis adecuado era construír en vertical para adaptarse ao desnivel e, ao mesmo tempo, aproveitar cada metro cadrado dispoñible en horizontal. Optouse por un deseño de dúas plantas que se asenta sobre os muros de contención xa existentes. A plataforma da planta superior aséntase en parte no espazo á marxe da estrada e en parte atópase suspendida sobre o primeiro bancal, facendo de tellado da planta inferior.    
 
A madeira que forma o tellado e recubre os chans provén de bosques sostibles de 28 anos de idade. É madeira acetilada, o que quere dicir que a súa composición molecular foi modificada mediante unha serie de procesos químicos co fin de aumentar as súas prestacións. Estes procesos fan que a madeira se compacte o que, por unha banda, aumenta a súa resistencia e durabilidade e, por outra, reduce considerablemente a súa degradación, evitando que penetren o aire e a humidade. Ademais, fai que non sexa necesaria a aplicación de produtos para o tratamento dos fungos da madeira, o que evita que se vexa contaminado o viñedo que se estende aos seus pés.   
 
As varandas que percorren a estrutura están cubertas por unha malla de aceiro inoxidable que, co tempo e coa paciencia de Celsa, acabará cuberta pola vexetación, disimulando a presenza do miradoiro e trenzándoo á contorna. O mesmo ocorre co ton agrisado que irá adquirindo a madeira paulatinamente. O edificio ten vida propia. É un espazo vivo que cada día madura un pouco, encamiñado a fundirse completamente coa terra que lle deu sentido, ata acabar sendo unha das súas posesións.   
 
Máis aló do estético, a propiedade da madeira de ser mala condutora da calor unida á función de illante que exerce a vexetación, permite a existencia na planta inferior dun espazo termorregulado no que acubillarse das elevadas temperaturas no verán e das incómodas inclemencias do inverno, a pesar de ser completamente exterior.   
 
A disxuntiva entre o espazo diáfano que require un miradoiro e as necesidades da empresa de contar cun espazo polivalente, resólvese mediante unha combinación de tarimas a distintas alturas. O modo no que están distribuídas permite xogar co espazo e crear zonas e ambientes distintos en función das necesidades.   
 
A calidade técnica, a funcionalidade, o respecto ao medio e aos principios de sustentabilidade e as súas outras moitas calidades, valéronlle para estar seleccionado nos prestixiosos premios  FAD de “Ciudad e Paisaxe” e no monográfico de  AITIM de “Mellores proxectos de arquitectura en madeira 2019”. Tamén reputadas publicacións internacionais como a chilena Plataforma Arquitectura e a alemana Journal-a, resaltaron o gran traballo realizado por  arkb arquitectos. Pero o principal mérito deste traballo reside no modo no que souberon crear un espazo no que o visitante non observa a paisaxe, se non que se penetra nel, sendo á vez espectador e protagonista. O seu principal mérito é que é un miradoiro para estar. E para saborear. Degustar un viño no seu contexto fai que percibamos o seu sabor con máis intensidade e que o entendamos mellor. Que comprendamos que esa copa de viño contén o sabor dunha terra, combinación de lousa, granito, auga e sol. 
 
As degustacións que levan a cabo nas visitas á adega ofrecen esta posibilidade, e tamén a posibilidade de visitar os viñedos, pero un lugar así, merecíase algo máis. Por iso xurdiu O Faiado da Abadía. O seu nome é, en si mesmo, unha declaración de intencións. A palabra faiado refírese ao oco que hai entre o teito e o tellado, un espazo que existe por motivos estruturais, que non ten asignada ningunha misión específica e que, precisamente por iso, pode ser o que cada un queira que sexa. Pode ser un faiado, un agocho ou, mesmo, a illa do tesouro. Iso é O Faiado dá Abadía, un espazo dentro doutro espazo que facilita que cada un viva a experiencia á súa maneira, sen présas, no recuncho que cada un elixa, podendo ir e vir, camiñar entre as mostras de cepas cunha copa dalgunha desas variedades na man, subindo e baixando escaleiras, co Cabo do Mundo exercendo de omnipresente testemuña dos nosos movementos. Iso é vivir unha paisaxe.   
 
A figura de wine bar ou viñoteca, tan frecuente noutras rexións vinícolas, non existía ata o de agora na Ribeira Sacra. O visitante ten á súa disposición todos os viños e licores de Adegas Moure ademais dunha carta de aperitivos nos que os protagonistas son os queixos, as marmeladas e os encurtidos, todo iso, ademais de exquisito, coidadosamente escollidos para complementar os produtos da adega e achegar ao visitante á contorna e viceversa.   
 
Ser pioneiros implica tamén enfrontarse a máis medos, dúbidas e incertezas que os que seguen o camiño. A imposibilidade de analizar o bo ou o malo que fixeron antes fai que o risco de erro sexa maior. Por se todo iso fose pouco, o primeiro verán de O Faiado dá Abadía presentábase especialmente complicado pola situación de alerta sanitaria. Poderemos abrir as portas? Haberá turismo? Imos a por todas ou a medio gas? … Finalmente, a ilusión e as ganas de levar a cabo esa nova forma de comunicación, esa maneira nova de mostrar a filosofía e o traballo da adega, puideron máis que as dúbidas e en xuño, O Faiado abriu as súas xanelas. Para José, “a resposta ante unha situación tan adversa está a ser ilusionante. O feedback que estamos a recibir é alentador e creo que conseguimos o noso obxectivo de ter un espazo no que a paisaxe e o viño o sexan todo”. Ser pioneiros conleva asumir máis riscos, pero, cando sae ben, a satisfacción é moito maior.    
 

Para o equipo de Adegas Moure, especialmente para os membros da propia familia, O Faiado foi un gran acerto. Permítelles interactuar doutro xeito cos clientes, falar cara a cara con eles, escoitar as súas opinións, observar as súas preferencias e as súas reticencias con máis rapidez e intimidade que mediante as canles que se usaron ata ese momento. A experiencia é satisfactoria para ámbalas partes.  
 
Paloma lembra que, tras fundar a adega a finais dos anos setenta, no lugar que hoxe ocupan as oficinas de Adegas Moure na Avenida Buenos Aires de Escairón, “o avó Pepe abriu unha taberna onde vendía os primeiros viños e licores. A avoa axudáballe a levalo. A idea era facer negocio, claro, acababa de empezar coa adega e algo tiña que facer co que producía, pero a parte que máis lle gustaba estou segura que era a de charlas cos clientes, cos amigos … Para el iso era o máis. Aos poucos anos, cando o traballo na adega empezou a necesitar dedicación exclusiva, pecharon a taberna. Pero o avó sempre foi de traer aquí xente, de facer comidas, de facer reunións … Estou segura de que se estivese aínda connosco, pasaríase o día en Ou Faiado de cháchara con todo o mundo”.    
 
Quizais sen pretendelo, este miradoiro fixo que se peche un círculo e se empezo a trazar outro. Pero son círculos concéntricos. O último trazado garda no seu interior ao anterior e así sucesivamente. Sentando as súas bases sobre o xa construído. Como todo na Cova.